جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا سه‌شنبه‌شب (چهارشنبه، ۶ بامداد به وقت شرق آسترالیا) در یک بازی سرنوشت‌ساز در جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ در قطر به مصاف هم رفتند.
دیدار تیم‌های این دو کشور که از ۷۰ سال بدین‌سو دشمنان قسم‌خورده هم بوده‌اند، به‌شدت زیر سایه روابط پرتنش رهبران سیاسی شان قرار داشت.
در این دیدار که شاید سیاسی‌ترین بازی جام جهانی قطر باشد، این بازیکنان بودند که پیش چشم میلیون‌ها تماشاچی در سراسر جهان به عنوان نمایندگان دو کشور در زمین مسابقه با زبان فوتبال گفت‌وگوی سیاسی کردند.
ایالات متحده با پیروزی ۱-۰ توانست ایران را از صعود به مرحله حذفی بازدارد که هم یک برد سیاسی نمادین و هم یک لحظه افتخارآمیز برای این کشور محسوب می‌شود.
اما این‌بار قبل از رویارویی تیم‌ها در میدان بازی، لایه‌های دیگری نیز به تنش ایران و امریکا افزوده شده بودند. چگونه به این‌جا رسیدیم؟
بازیکنان ایران و امریکا در حال دست دادن قبل از دیدارشان در جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ Source: Getty / Marvin Ibo Guengoer
مشکل بین ایالات متحده و ایران چیست؟
گذشته طولانی و پیچیده ایالات متحده و ایران به سال ۱۹۵۳ بر می‌گردد، زمانی که محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت ایران، تصمیم گرفت صنعت نفت کشور را به نفع مردم خود ملی کند.
سازمان‌های استخباراتی امریکا و بریتانیا که ترسیده بودند ملی‌سازی صنعت نفت ایران منجر به کاهش عرضه جهانی و افزایش قیمت‌ها شود، شاه وقت را متقاعد کردند که مصدق را از قدرت کنار بزند.
اعلم صالح، مدرس مطالعات ایران در دانشگاه ملی آسترالیا، گفت که این شیرین‌کاری ایالات متحده «عمیقاً» در تاریخ معاصر ایران ریشه دوانده است.
بعد از این دخالت امریکا در سیاست داخلی ایران، به‌ویژه پس از سقوط شاه در نتیجه انقلاب ۱۹۷۹، نزاع‌های متعددی بین دو ملت به میان آمده‌اند.
دکتر صالح گفت، بسیاری از انقلابیون در آن زمان شاه محمدرضا پهلوی را که دوستدار غرب بود، «مهره امریکا» خطاب می‌کردند.
پس از آن‌که آقای پهلوی در جریان انقلاب برای طبابت به ایالات متحده سفر کرد، معترضان خشمگین به سفارت امریکا در تهران یورش بردند و ۵۲ کارمند آن را به مدت ۴۴۴ روز گروگان گرفتند.
این موضوع باعث شد جیمی کارتر، رییس جمهور وقت ایالات متحده امریکا، روابط سیاسی کشورش را با ایران به کلی قطع کند و از آن زمان تاکنون روابط دوجانبه این دو کشور همچنان تنش‌آلود باقی مانده است.
بيشتر بخوانيد
۱۰ نکته در مورد قطر که شاید شما را شگفت‌زده کند
در سال ۲۰۱۵، زمانی که توافقی به منظور مهار بلندپروازی‌های هسته‌ای ایران امضا شد، جرقه‌ای از «دستاورد دیپلماتیک» بین دو کشور ایجاد شد که آن‌ها با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از هم پاشید.
'همه‌چیز جز فوتبال'
آخرین باری که ایران و امریکا در جام جهانی فوتبال مقابل همدیگر قرار گرفتند، در سال ۱۹۹۸ بود که از آن به عنوان «مادر تمام بازی‌های فوتبال» و سیاسی‌ترین بازی در تاریخ جام جهانی یاد می‌شود.
اگرچه ایران امیدوار بود که این‌بار نیز تاریخ تکرار شود، اما بازیکنان ایرانی موفق به یک بازی تهاجمی نشدند و تمام ۹۰ دقیقه را بدون گل سپری کردند.
در سال ۱۹۹۸ امریکا ۱-۲ مغلوب ایران شده بود.
طبق گزارش‌ها، رهبر ایران آیت‌الله علی خامنه‌ای به بازیکنان خود دستور داده بود که برخلاف قوانین فیفا، به طرف همتایان امریکایی خود نروند و با آن‌ها دست ندهند.
اما در عوض، بازیکنان امریکایی به سمت تیم ایران رفتند و به آن‌ها گل رز هدیه دادند و عکس دوتیمی گرفتند.
بازیکنان تیم‌های ملی ایران و امریکا در حال عکس‌اندازی دسته‌جمهی قبل از بازی شان در جام جهانی ۱۹۹۸ Source: AAP / AP / Michel Euler
او افزود: «تقابل ایران و امریکا در فوتبال، نقطه اوج سیاست، فرهنگ و تاریخ است.»
با وجودی که گِرِگ برهالتر، سرمربی تیم ایالات متحده اصرار داشت که مسابقه فوتبال دو کشور فقط فوتبال خواهد بود، دکتر صالح گفت که «این بازی همه‌چیز هست جز فوتبال.»
تشدید تنش‌ها
عطش خصومت ایران و امریکا قبل از این بازی زمانی فوران کشید که فدراسیون فوتبال ایالات متحده تصمیم گرفت در پست‌های خود در شبکه‌های اجتماعی نشان جمهوری اسلامی را از پرچم رسمی ایران حذف کند.
این تصمیم فدراسیون فوتبال امریکا با واکنش‌های گسترده ایرانیان در سراسر جهان مواجه شد.
تسنیم، خبرگزاری وابسته به دولت ایران، سیاست‌های فیفا را تبعیض‌آمیز خواند و از این فدراسیون ورزشی خواست که امریکا را از جام جهانی اخراج کند.
اما به گفته دکتر صالح، فضای سیاسی داخل ایران این‌بار با ۱۹۹۸ فرق زیادی کرده است.
دولت ایران از ماه‌ها بدین‌سو تحت فشار اعتراضات سراسری داخلی بعد از مرگ دختر ۲۲ ساله‌ای به نام مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد روبه‌رو بوده است.
آقای صالح گفت: «حتا ایرانی‌هایی که احساسات بسیار ناسیونالیستی دارند، تنها به این دلیل که نمی‌خواهند جمهوری اسلامی شان از هیچ‌گونه پیروزی سود ببرد، دوست دارند ایالات متحده برنده شود.»
«این امر اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند، زیرا اکنون دودستگی فقط مربوط به ایران و امریکا نمی‌شود، بلکه مربوط به ایرانی‌ها نیز می‌شود.»
تیم ملی فوتبال ایران در دیدار ولز و ایران از گروه دوم در جام جهانی ۲۰۲۲ Source: AAP / Andrew Surma / Sipa USA
بازیکنان تیم ملی ایران نیز در بازی افتتاحیه شان مقابل انگلیس در جام جهانی قطر تصمیم گرفتند به نشان همبستگی با معترضان ضددولتی، از همخوانی سرود ملی کشور خود خودداری کنند.
اما آن‌ها پس از مواجهه با انتقادات گسترده مقامات دولتی، سرود ملی ایران را قبل از بازی مقابل ولز همخوانی کردند.
شما می‌توانید تک‌تک بازی‌های جام جهانی ۲۰۲۲ فوتبال را به صورت زنده و رایگان از طریق تلویزیون اس‌بی‌اس یا تماشا کنید. برای تازه‌ترین رویدادهای مرتبط به جام جهانی قطر، به وبسایت سر بزنید.
