Ο διεθνής εμπειρογνώμονας σε θέματα δομημένου περιβάλλοντος και καθηγητής Φυσικής Ενέργειας του Πανεπιστημίου Νέας Νότιας Ουαλίας Ματθαίος Σανταμούρης ανέλαβε την έδρα υψηλής αρχιτεκτονικής απόδοσης Anita Lawrence στο Πανεπιστήμιο αυτό, το οποίο θεωρείται ένα από τα κορυφαία Πανεπιστήμια της Αυστραλίας στην έρευνα και την εκπαίδευση. Η συγκεκριμένη έδρα είναι η πρώτη του είδους της στην Αυστραλία.
ΑΚΟΥΣΤΕ ΕΔΩ ΟΛΗ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΣΑΝΤΑΜΟΥΡΗ ΣΤΗΝ SBS GREEK:
Η αναδυόμενη περιοχή έρευνας είναι η ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των κτιρίων μέσω του βελτιωμένου αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και της αξιολόγησης των επιδόσεων, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου που επιλέγεται ώστε να ενσωματωθούν στα κτίρια και να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητά τους ο αερισμός, ο φωτισμός, η ακουστική, η ενέργεια και το νερό.
Η συνέντευξη με τον καθηγητή έχει ως εξής:
Μέχρι σήμερα κύριε καθηγητά, γνωρίζαμε για πράσινα κτίρια, που με τις κατάλληλες μετατροπές μπορούσαν να εξοικονομήσουν ενέργεια. Έχουμε επίσης ακούσει για δενδροφυτεύσεις που μπορούν να συμβάλλουν σε ένα πιο δροσερό περιβάλλοντα χώρο. Εσείς όμως προχωράτε πιο πέρα. Συνδυάζετε τεχνολογία, υλικά δόμησης και νερό. Μπορείτε να μας εξηγήσετε περί τίνος πρόκειται;
Οι περισσότερες μεγάλες πόλεις της Αυστραλίας παρουσιάζουν πρόβλημα υπερθέρμανσης, δηλαδή κάποιες περιοχές είναι πιο θερμές από κάποιες άλλες. Αυτό οφείλεται στην πυκνότητα του πληθυσμού, στην πολύ μεγάλη ανθρωπογενή θερμότητα που παράγεται και στα υλικά που χρησιμοποιούνται για να απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία και μετά την απελευθερώνουν. Σαν αποτέλεσμα, υπάρχει μεγάλη θερμική δυσφορία και υψηλή θνησιμότητα, εξαιτίας ακριβώς των υψηλών θερμοκρασιών, ενώ δαπανώνται μεγάλοι πόροι για την ψύξη των κτιρίων.
Στο Σύδνεϋ η διαφορά θερμοκρασίας στο ανατολικό τμήμα της πόλης που δέχεται τις ευεργετικές επιδράσεις της θαλάσσιας αύρας και το δυτικό μέρος το οποίο δυστυχώς δέχεται τους δυτικούς ανέμους που έρχονται από την έρημο. Η διαφορά θερμοκρασίας μπορεί να φτάσει στους 10 βαθμούς Κελσίου.
Η Αυστραλία βρίσκεται στο κέντρο του προβλήματος της κλιματικής μεταλλαγής, όπου η συχνότητα και η ένταση των καυσώνων είναι μεγαλύτερη.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Να επέμβουμε, να κάνουμε τις πόλεις πιο ανθρώπινες, να κατεβάσουμε την θερμοκρασία και το αίσθημα της θερμικής άνεσης. Υπάρχουν παραδείγματα σε πόλεις στην Ευρώπη και την Ελλάδα όπου οι επιστήμονες κατάφεραν να μειώσουν τη θερμοκρασία κατά 2-3 βαθμούς Κελσίου και σε κάποιες περιπτώσεις ως και 5 βαθμούς.
Η χρήση πρασίνου, η χρήση υλικών που μοιάζουν με τα κοινά, αλλά αντανακλούν ως και 20 βαθμούς μικρότερη θερμική ποσότητα, η χρήση νερού και κάποων άλλων τεχνολογιών μπορούν να μειώσουν την ανάγκη για κλιματισμό των κτιρίων ως 70%. Το σημαντικότερο είναι να μειώσει τη θνησιμότητα η οποία οφείλεται στην υπερθέρμανση κατά περίπου 100%. Η θνησιμότητα είναι 300% μεγαλύτερη σε περιοχές με πολύ υψηλότερη θερμοκρασία και μπορεί να μειωθεί περίπου στο μισό.
Ποιο είναι το επόμενο στάδιο της έρευνάς σας και ποιο είναι το κόστος για την εφαρμογή των συμπερασμάτων σας;
Οι πρωτοβουλίες ανήκουν σε κυβερνήσεις και κυβερνητικούς οργανισμούς. Στη δεύτερη φάση, θα έχουμε πραγματικές εφαρμογές, ώστε οι πολίτες να δούνε ότι η θερμική άνεση στις πόλεις μπορεί να βελτιωθεί πάρα πολύ.
Το κόστος της απραξίας είναι 100 φορές μεγαλύτερο από το κόστος της δράσης. Η μη αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής που επηρεάζει τις πόλεις έχει προκαλέσει τεράστιο κόστος το οποίο πληρώνουν το κράτος και οι πολίτες. Υπάρχει πολύ μεγάλο κόστος σε ανθρώπινο δυναμικό, καθώς ο ευπαθής πληθυσμός δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Το κόστος εφαρμογής πολιτικών μπορεί να αποσβεστεί πολύ γρήγορα όπως έχει δείξει η μέχρι σήμερα εμπειρία και μπορεί να περιοριστεί σε 4-5 χρόνια.
Πέρυσι στις δυτικές περιοχές του Σύδνεϋ και για μια βδομάδα η θερμοκρασία ήταν πάνω από 45 βαθμούς. Η θνησιμότητα στις περιοχές αυτές ήταν τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ ό,τι στο ανατολικό Σίδνεϊ. Πόσο άραγε κοστίζει μια ανθρώπινη ζωή;
Επομένως δεν μπορεί να το δει κανείς με μονεταριστικές πολιτικές. Δεν πρέπει να δούμε την κατάσταση αυτή ως πρόβλημα στο οποίο πρέπει να επενδύσουμε για να το λύσουμε. Πρέπει να το δούμε παράλληλα και ως μια τεράστια ευκαιρία για ανάπτυξη. Άπειρες νέες δραστηριότητες, νέες θέσεις εργασίας, νέα τεχνολογία και έντονη βιομηχανική δραστηριότητα. Οι χώρες αυτές θα μπορούν να εξαγάγουν τις τεχνολογίες.
A child in a pool. Source: SBS
Έχετε υπάρξει και επικεφαλής του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) στην Ελλάδα. Έχει προχωρήσει η Ελλάδα σε αυτά τα ζητήματα; Γίνονται αρκετά σε ιδιωτικό και δημόσιο επίπεδο ή έχει εγκαταλειφτεί κάθε οικολογική πολιτική εξαιτίας της οικονομικής κρίσης;
Η Ελλάδα είναι πρωτοπόρος στον τομέα αυτό. Οι περισσότερες εφαρμογές σε θέματα ανάσχεσης της κλιματικής μεταβολής σε αστικό επίπεδο ξεκίνησαν από την Ελλάδα. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα υλικά αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα και εξάγονται από ελληνικές επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο και βεβαίως και στην Αυστραλία.
Στην Ελλάδα εφαρμόστηκαν 80 προγράμματα σε 80 διαφορετικές περιοχές και πόλεις της Ελλάδας και είναι πάρα πολύ επιτυχή. Τα τελευταία 4-5 χρόνια, η δραστηριότητα έχει εγκαταλειφθεί λίγο ή πολύ. Αλλά το επιστημονικό δυναμικό είναι πολύ μεγάλο και η δραστηριότητα είναι πολύ μεγάλη.
Royal Botanical Gardens in Melbourne Source: SBS
Πώς εσείς οραματίζεστε μια μελλοντική πόλη που θα είναι φιλική προς τους κατοίκους της και βέβαια το περιβάλλον;
Αρχικά θα πρέπει να δούμε την κάθε πόλη διαφορετικά. Διαφορετικό το πρόβλημα σε Σύδνεϋ, διαφορετικό σε Σιγκαπούρη και Αθήνα. Για παράδειγμα, στην Αθήνα το κύριο πρόβλημα είναι η εξάλειψη της φτώχειας. Ένα πολύ σημαντικό ποσοστό ανθρώπων, περίπου 50%, δεν μπορεί να θερμάνει το σπίτι του το χειμώνα ή να το δροσίσει το καλοκαίρι.
Πρέπει να ανεβάσουμε το οικονομικό, κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο στον πληθυσμό. Χωρίς να συμβούν αυτά, οτιδήποτε και να γίνει σε μια πόλη, ό,τι και να αλλάξεις από πλευράς υποδομής, ελάχιστα θα βοηθήσει, γιατί στην πραγματικότητα ο πληθυσμός έχει άλλα προβλήματα.
Η Αυστραλία είναι πλούσια χώρα, έχει υποδομές, το μεγάλο πρόβλημα των αυστραλιανών πόλεων είναι η κλιματική αλλαγή και έχει τεράστιο κόστος επανόρθωσης.
Τα κτίρια στην Αυστραλία από πλευράς ενέργειας και περιβάλλοντος, είναι 20-30 χρόνια πίσω σε σχέση με τις προδιαγραφές της Ευρώπης ή της Αμερικής. Κι αυτό διότι δεν υπάρχει η κατάλληλη νομοθεσία και οι κατάλληλες προδιαγραφές ώστε ουσιαστικά να προστατευτεί ο πολίτης και όλη η διαδικασία των κατασκευών έχει αφεθεί στην ελεύθερη αγορά. Στην Ευρώπη υπάρχουν πολλοί ισχυροί κανονισμοί.
Για παράδειγμα όλα τα νέα κτίρια από το 2018 οφείλουν να είναι μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Εδώ η ενεργειακή κατανάλωση δεν είναι πάρα πολύ μεγάλη επειδή είναι ευνοϊκό το κλίμα, ανάλογα με την περιοχή. Αλλά, οι συνθήκες διαβίωσης και άνεσης μέσα στα σπίτια δεν είναι καθόλου καλές. Είναι όπως στην Ελλάδα πριν 30 χρόνια. Αυτό είναι το δομημένο περιβάλλον.
Το δεύτερο σημαντικό θέμα είναι με την ίδια την πόλη. Αν και οι αυστραλιανές πόλεις έχουν μεγάλες περιοχές με πράσινο, ωστόσο η δημιουργία πράσινων χώρων δεν αρκεί για να αντιμετωπιστείτο πρόβλημα της κλιματικής μεταβολής.
Mat Santamouris, Professor of High Performance Architecture in UNSW Built Environment and lead researcher on the Cooling Western Sydney study Source: Supplied
Η Αυστραλία είναι στο μάτι του κυκλώνα της κλιματικής μεταβολής. Οτιδήποτε συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον Ειρηνικό Ωκεανό ή στην Αμερική, το πληρώνει η Αυστραλία. Είναι πιθανό τα επόμενα χρόνια η άνοδος της θερμοκρασίας στην Αυστραλία να αυξηθεί πάρα πολύ σημαντικά. Η κατάσταση που θα δημιουργηθεί είναι δύσκολο να προβλεφθεί πώς θα αντιμετωπιστεί και ενδέχεται να λυγίσει και την ίδια την οικονομία.
Η προσαρμογή του πληθυσμού στο νέο κλίμα το οποίο έρχεται στην Αυστραλία θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα. Το να μπορεί να χρησιμοποιήσει μια νέα σειρά τεχνολογιών με ανθρώπινο πρόσωπο, να υπάρξει περισσότερη μόρφωση, κατανόηση και συμμετοχή στα κοινά ούτως ώστε όλοι οι πολίτες να καταλάβουν το πρόβλημα, και αφετέρου να συνεισφέρουν και να αγκαλιάσουν τις προσπάθειες οι οποίες γίνονται.
