Phát biểu tại hội nghị thường niên của đảng Bảo thủ Anh ở Manchester hôm 2/10, ông Boris Johnson trình bày kế hoạch của ông để đạt thỏa thuận cho Anh rời Liên hiệp châu Âu (EU).
Gọi là Kế hoạch Brexit (Brexit plan) của chính phủ Anh, đây là văn bản cuối cùng mà London đưa cho Brussels.
Nếu không được chấp nhận thì chỉ còn cách là chia tay mà không cần thỏa thuận. Theo chính phủ Johnson thì dù có thỏa thuận hay không, Anh sẽ chia tay EU ngày 31/10 năm nay.
Kế hoạch Brexit của ông Johnson vừa công bố nói "cả đảo Ireland sẽ ở trong cùng khu vực kiểm soát hàng hóa" (all Ireland regulatory zone). Nhưng Bắc Ireland sẽ cùng Anh rời khu vực thuế quan EU.
Việc kiểm tra hàng hóa thông thương sẽ diễn ra ở các điểm không gần biên giới với Cộng hòa Ireland cùng trên một hòn đảo.
Anh Quốc muốn dùng các phương tiện điện tử để đảm bảo việc kiểm tra thuế quan hàng hóa mà không cần cửa khẩu.
Tái lập các cửa khẩu sẽ đi ngược với Thỏa thuận Thứ sáu Phục Sinh vốn chấm dứt nhiều thập niên bạo động ở đây. Ông Johnson nói vì cần phải duy trì thỏa thuận này là điều tối quan trọng.
"Đề nghị mới của chúng tôi bao gồm 5 yếu tố căn bản cho Ireland và Bắc Ireland. Nó dựa trên quyết tâm chung của chúng tôi là tôn trọng Thỏa hiệp Thứ Sáu Phục Sinh vốn là nền tảng của chiến quyền ở Bắc Ireland. Bảo vệ thỏa thuận đó là ưu tiên cao nhất của tất cả mọi bên."
Ông Johnson nói để làm như vậy không cần phải tái lập biên giới cụ thể.
"Sẽ không cần có các cửa khẩu hay trạm biên phòng gần biên giới Iraelnd và Bắc Ireland. Tôi đã cam kết là chính phủ Anh sẽ không cần kiểm tra tại cửa khẩu và EU cũng không cần phải làm như vậy. Điểm đó là rất rõ ràng."
Ông Johnson đề nghị giải pháp công nghệ mặc dù không rõ công nghệ gì được sử dụng để kiểm tra hàng hóa qua lại biên giới.
"Tất cả mọi kiểm tra thuế quan giữa Ireland và Bắc Ireland sẽ được kiểm tra điện tử, hoặc kiểm tra thực tế nếu thấy cần thiết, những sẽ được tiến hành tại kho hàng hay cửa hiệu."
Brussels chưa phản hồi kế hoạch Brexit của Thủ tướng Johnson, nhưng nói mọi vấn đề sẽ được giải quyết với chính phủ Anh.
Phát ngôn nhân của Ủy hội Âu châu là Natasha Bertaud nói trách nhiệm chính là của London.
"Còn nhiều việc phải giải quyết nhưng sẽ Vương Quốc Anh giải quyết chứ không phải EU. Chúng tôi xin nhắc mọi người rằng Anh Quốc đang chia tay với EU chứ không phải ngược lại."
"Chúng tôi làm mọi thứ trong quyền hạn để cuộc chia tay diễn ra trong vòng trật tự và chúng tôi mong muốn hợp tác trong tinh thần xây dựng với những người đồng nhiệm, nhưng chúng tôi sẽ không phải là người giải quyết."
Người phụ trách vấn đề Brexit của EU, Guy Verhofstadt tuyên bố thẳng thừng hơn.
"Mọi chuyện đang ở trong sân của ông Johnson, một khi ông ấy đưa ra những đề nghị nghiêm túc chắc chắn chúng tôi có thể đồng ý. Nhưng nếu đề nghị mới chỉ là xào nấu lại các ý tưởng cũ và không giải quyết được gì, thì trách nhiệm hoàn toàn nằm ở London, chứ không phải Brussels."
Nhưng người dân sống gần biên giới giữa Ireland và Bắc Ireland không vui với đề nghị của ông Johnson. Chủ tiệm bán hoa Willy Prone lâu nay vẫn qua Bắc Ireland để mua hoa về bán.
"Điều đó có nghĩa là chúng tôi sẽ phải sắp hàng rất mất thời gian để kê khai hàng hóa. Vì vậy nếu không còn được như trước tôi sẽ xuống miền nam để mua hoa."
Theo dự trù Anh Quốc sẽ ra khỏi EU vào ngày 31 tháng 10, trừ phi muốn và được phép gia hạn lâu hơn.
Chính phủ Thủ tướng Boris Johnson cho biết họ sẽ không xin gia hạn Brexit, dù Quốc hội Anh đã ra luật buộc ông Johnson phải xin EU cho gia hạn nếu đến ngày 19/10 mà Anh Quốc vẫn không đạt được thỏa thuận với EU.
