Τί μπορεί να σημαίνει μια φωτογραφία; Στην περίπτωση της Ανδρούλας Χριστοδούλου, πολλά περισσότερα από μια απλή απεικόνιση των νιάτων της.
Το 1968, σε ηλικία 18 ετών μετανάστευσε στην Αυστραλία από τη Λάπηθο. Έξι χρόνια αργότερα οι γονείς της θα εγκατέλειπαν διωκόμενοι το σπίτι τους – στο ξεκίνημα μιας διένεξης που συνεχίζεται μέχρι σήμερα – πιστεύοντας ότι η επιστροφή τους δεν θα αργούσε.
Ανάμεσα στα κειμήλια που άφησαν πίσω, ήταν μια φωτογραφία της κ. Χριστοδούλου ως έφηβη, με την οποία η ίδια έμελλε να επανενωθεί μισό αιώνα αργότερα χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την 20ετή επιμονή ενός Βρετανού φωτογράφου.
Βασικά σημεία
- Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 στη Μεγαλόνησο, χιλιάδες Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν από τα σπίτια τους.
- Οι γονείς της κατοίκου Μελβούρνης, Ανδρούλας Χριστοδούλου, έφυγαν αφήνοντας πίσω όλα τους τα υπάρχοντα, ανάμεσά τους και μια κορνιζαρισμένη φωτογραφία της κόρης τους.
- 46 χρόνια μετά, ένας Βρετανός που αναζητούσε την κοπέλα του πορτραίτου, έφερε εις πέρας την αποστολή, επιστρέφοντας το κειμήλιο στην ιδιοκτήτριά του.
Η επιχείρηση Αττίλας με την τουρκική απόβαση μετά το πραξικόπημα Ιωαννίδη άλλαξε ριζικά τον .
Μιλώντας στο SBS Greek, η κ. Χριστοδούλου περιγράφει την ημέρα εκείνη που οι γονείς της εκτοπίστηκαν από το σπίτι τους στη Λάπηθο, στα σημερινά κατεχόμενα.
The Greek and Cypriot Republic flags are visible across the separating green line from the Turkish and Turkish Cypriot flags in Nicosia, the capital of Cyprus. Source: Diego Cupolo/NurPhoto via Getty Images
«Πήγανε στη Λεμεσό και δεν πήρανε τίποτα μαζί τους. Η μάνα μου είχε θυμώσει με τη γιαγιά και τον παππού που έμειναν πίσω.
«Είχε μόλις ξεφουρνίσει φωμιά, ήταν ακόμη ζεστά από τον φούρνο αλλά δεν πρόλαβε να πάρει τίποτα από το σπίτι. Οι Τούρκοι εισβολείς ήταν πίσω τους[...] Και ο πατέρας μου επειδή ήξερε λίγα τουρκικά έλεγε στη μάνα μου ‘τρέξε, τρέξε, γιατί θα μας πιάσουν οι Τούρκοι».
Μια ασυνήθιστη αποστολή περνά το τεστ του χρόνου
Το 2001, ο Άντυ Κωνσταντίνου, ένας Βρετανός φωτογράφος ελληνοκυπριακής καταγωγής επισκέφθηκε τη Λάπηθο – γεννέτειρα της μητέρας του – κατά τη διάρκεια ενός επαγγελματικού ταξιδιού στο νησί για φωτογραφική αποστολή.
Ακόμη τότε δεν επιτρεπόταν η διέλευση από τα οδοφράγματα, με τον κ. Κωνσταντίνου να έχει αποκτήσει πρόσβαση στα κατεχόμενα χάρη στο βρετανικό του διαβατήριο.
Αφότου βρήκε την κατοικία όπου μεγάλωσε η μητέρα του και ενώ βρισκόταν στην ίδια αναζήτηση για το πατρικό ενός άλλου συγγενή, ο κ. Κωνσταντίνου δέχτηκε την πρόσκληση μιας Τουρκοκύπριας που κάλεσε αυτόν και το επιτελείο του στο σπίτι της να τους φιλέψει καφέ και γλυκά.
«Του είπε ‘έχω μια φωτογραφία να σου δείξω’ την έφερε και τον ρώτησε ‘ξέρεις ποια είναι η κοπέλα;’ [που εικονιζόταν] ‘όχι δεν ξέρω’ της είπε», περιγράφει η κ. Χριστοδούλου από την εξιστόρηση που της μεταφέρθηκε.
Φεύγοντας απ’το σπίτι, ο φωτογράφος ένιωσε την ανάγκη να επιστρέψει και ζήτησε να του δοθεί το πορτραίτο, όπως και έγινε, για να βρει την ιδιοκτήτριά του.
«Από τότε που έφυγα για την Αυστραλία το 1968, η φωτογραφία είχε μείνει στους γονείς μου στη Λάπηθο, την είχαν πάνω ψηλά [στον τοίχο], αν περνούσες απ’τον δρόμο και κοιτούσες στο σπίτι θα την έβλεπες».
The photo depicting Androula Christodoulou Source: Supplied
Ο κ. Κωνσταντίνου δεν είχε ιδέα φυσικά ποια ήταν η κοπέλα της φωτογραφίας, αλλά ήταν αποφασισμένος να την εντοπίσει.
Περνώντας την Πράσινη Γραμμή που χωρίζει το νησί, ξεκίνησε να την αναζητά επιστρατεύοντας ντόπιους και τα μέσα ενημέρωσης, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Με την επιστροφή του στη Βρετανία, συνέχισε τις προσπάθειες δημοσιεύοντας τη φωτογραφία σε περιοδικά και εφημερίδες, με την ελπίδα ότι κάποιο μέλος της ελληνοκυπριακής διασποράς θα την αναγνωρίσει. Αλλά και πάλι στάθηκε άτυχος.
Δεκαεννιά χρόνια μετά την τελευταία απόπειρα, το επιχείρησε και πάλι αναρτώντας τη φωτογραφία σε μια ομάδα του Facebook με την ονομασία ΄Λάπηθος’.
Androula Christodoulou with her husband and family are based in Melbourne Source: Supplied
Η εικοσαετής σχεδόν αποστολή του στέφθηκε επιτέλους με επιτυχία.
«Οι κόρες μου είδαν τη φωτογραφία στο Facebook και είπαν ‘αυτή είναι η μάνα μας!’»
Η ‘επανένωση’ που έξυσε πληγές και ξύπνησε θύμησες
Πίσω από την περιπέτεια της φωτογραφίας βρίσκεται η σκιά του άλυτου Κυπριακού, .
Η επανασύνδεση της κ. Χριστοδούλου με την απεικόνιση της ανέμελης εφηβείας της επανέφερε πολλές από αυτές τις πτυχές της ιστορίας του Κυπριακού λαού στην επιφάνεια.
A border crossing on the Green Line cutting through central Nicosia and patrolled by the UN Peacekeeping Force in Cyprus (UNFICYP). Source: Valery Sharifulin\TASS via Getty Images
«Ήμουν πολύ συγκινημένη και έκλαψα για τη μάνα μου και τον πατέρα μου[...]Ανοίξανε πληγές παλιές και μαζί [αναμνήσεις από] ευχάριστες εποχές.
«Έχω πάει στην Κύπρο πολλές φορές, και στη Λάπηθο στο σπίτι μου», λέει περιγράφοντας την εικόνα των ξεραμένων λεμονιών που αντίκρισε σαν έναν παραλληλισμό για τα χρόνια που έφυγαν.
Lapithos is renowned for its lemons and used to be the country's biggest producer. Photo taken in 1971 in Lapithos. Source: Jonathan Blair/Corbis via Getty Images
«Δεν κατάλαβα τίποτα από το σπίτι μου, γιατί τα δέντρα ξέραναν όλα.
«Πώς γίνεται οι λεμονιές να ξεράνουν; Κι όμως είναι ξερές και τώρα είναι όλα ξερά...»
Πατήστε play στην κεντρική φωτογραφία για να ακούσετε το podcast.
