Kể chuyện nước tương thập niên trước
Gần đây, tôi có hỏi một vài bạn trẻ hay ăn chay rằng họ có biết nước tương Bông Mai, Con Mèo Đen... không, 100% đều lắc đầu, họ chỉ biết đến các loại nước tương mang nhãn hiệu về 3 vị hoàng tử hay 1 cái tên chẳng biết Nhật hay Tàu gì đó.
Cái lưỡi họ đã được dạy rằng vị nước tương là như thế. Thế mà có lâu la gì đâu, chỉ khoảng 10 năm trước, các thương hiệu nước tương truyền thống ấy đã in đậm trong ẩm thực Việt Nam.
Nước tương truyền thống phải ủ lên men từ đậu nành (lúa mì), thời gian ủ phải đến 4-6 tháng, cùng các quy trình bí mật với muối của mỗi vùng, mỗi nhà sản xuất để tạo ra vị riêng.
Nước tương phải có mùi thơm tự nhiên, vị mặn, chua và ngọt cùng trỗi dậy trên lưỡi. Vậy đấy, chỉ sau một cơn can qua của thứ có tên là 3-MCPD vượt ngưỡng gây ung thư, tất cả các thương hiệu nước tương truyền thống đã phải lui vào bóng tối.
Họ không kịp trở tay, không kịp thanh minh, không kịp bảo với người dùng rằng chúng tôi đã thay đổi công nghệ lọc để bảo đảm thứ tiêu chuẩn ấy.
Họ chết cùng ẩm thực truyền thống, để lại đặc quánh trên các kệ hàng siêu thị các loại nước tương công nghiệp với xúc tác hóa học rút ngắn thời gian ủ và lợi nước hơn...
Các doanh nghiệp nước chấm truyền thống cắm mặt vào độ ngon của từng mẻ thành phẩm mà không biết đến những chiêu thức tàn độc của kinh doanh mới.
Truyền thông lúc đó, có thể vì các hợp đồng, có thể vì sự bất ý, đã trễ tràng cho việc "nói lại", "cứu lại" nước tương truyền thống.
Những kẻ đứng sau tấm màn "vì sức khỏe người dùng" đã đắc lợi nhờ nỗi khiếp sợ bệnh tật, sự phẫn nộ vì bị lừa của cộng đồng.
Đừng để nước mắm truyền thống phải lui vào bóng tối
Chiêu thức ấy đang được xài lại, lần này với nước mắm truyền thống, sau đợt nhiều báo lên tiếng về thứ nước chấm công nghiệp có quá nhiều phụ gia.
Khác 10 năm trước, mạng xã hội hôm nay là kênh truyền thông khác và người tiêu dùng đã tỉnh táo hơn trước các chiêu bài dọa dẫm sức khỏe của họ.
Thử nhìn cái tít đi, rất to, rồi bạn phải đọc vào trong, đọc thật kỹ, bạn mới tìm thấy một dòng nhỏ "Tuy nhiên, khi thử nghiệm 20 mẫu trong số các mẫu khảo sát có Arsen tổng vượt ngưỡng quy định thì đều không phát hiện Arsen vô cơ (với giới hạn phát hiện là 0,01mg/L), đây là loại Arsen gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng".
Tức cái 67% có arsen hữu cơ hoàn toàn vô hại đã bị biến thành con ngáo ộp dọa người.
Có thể tiếp theo, sẽ là loạt bài nước mắm công nghiệp 10% độ đạm thì không có thạch tín thế nào (họ sẽ giấu biến đi là vô cơ hay hữu cơ).
Điều đáng nói là thời điểm để bắt đầu chiến dịch ‘giết nước mắm truyền thống’ của họ, khi những con cá biển miền Trung vẫn còn đang gánh e ngại, khi một khoảng thời gian đủ để có những lứa mắm truyền thống nhà thùng đầu tiên được truy ngược lại vào thảm họa cá chết.
Dù không tìm ra điểm yếu nào, họ vẫn cố tạo ra điểm yếu, nhằm hướng người đọc vào đó. Đó là cú dao quặn lưỡi vào lưng ngư dân vào những nhà thùng đang bảo đảm cho ngư dân đánh bắt có chỗ tiêu thụ sau những trò "từ thiện" và "sát cánh".
Cú xoáy dao này nếu đi đúng điểm sẽ triệt hạ không chỉ nước mắm mà còn hàng loạt ngành nghề đi phụ trợ, những ngành nghề đã gian nan lắm những ngày này khi đối diện bão bùng bất trắc ngoài khơi và những kẻ sau tấm màn nơi bờ.
Chỉ một điều nữa, với truyền thông, bài học 10 năm trước còn đó.
Các hợp đồng có thể béo bở, nhưng giấc ngủ khi một vùng đất nước hắt hiu vì mình không thể ngon đâu. Có anh nhà báo quen, người đã không thể làm gì trong vụ nước tương trước đây, vẫn ngậm ngùi lắc đầu khi nhắc về chuyện ấy.
Các hô hào về tương trợ, bảo bọc, đùm lá rách... của các anh chị sẽ chỉ là màn diễn, nếu các anh chị không dám từ chối hỗ trợ cho một dự án truyền thông mà ai cũng biết đích đến là đẩy nhiều ngư dân về đâu đấy! Đừng để sự cùng quẫn của người dân trở thành cơ hội của họ, họ không phải là Chúa!
Gần 10 ngày sau, truyền thông ‘lương tâm’ mới vào cuộc, người ta mới nhìn thấy lác đác những tựa bài như xuất hiện. Hy vọng là không quá trễ tràng!
